Opis terminu prawnego Przedawnienie:
Przedawnienie w prawie polskim to instytucja prawna, która polega na utracie przez uprawnionego (wierzyciela) możliwości dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej, po upływie określonego przepisami prawa okresu czasu. Jest to jeden z rodzajów ograniczeń procesowych związanych z upływem czasu. Instytucja ta ma swoje korzenie zarówno w prawie cywilnym, jak i w prawie karnym oraz prawie administracyjnym, choć jej zasady i skutki różnią się w zależności od dziedziny prawa.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, okresy przedawnienia są różne i zależą od rodzaju roszczeń. Dla przykładu, roszczenia związane z wykonywaniem działalności zawodowej przedawniają się po trzech latach, natomiast roszczenia z umów handlowych – po dwóch. Warto dodać, że istnieją także roszczenia niepodlegające przedawnieniu, np. roszczenia o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku rodzinnego.
Przedawnienie roszczeń ma na celu zapewnienie stabilności obrotu prawnego i pewności prawnej. Uznaje się, że wierzyciel, który przez długi czas nie dochodzi swoich roszczeń, w pewnym sensie godzi się na ich niezaspokojenie. Przedawnienie ma także aspekt ekonomiczny – pobudza wierzyciela do aktywnego dochodzenia swych praw i przeciwdziała sytuacjom, w których długotrwałe zaniechanie działań mogłoby powodować nieproporcjonalnie dużą trudność w obronie dla dłużnika.
Jednakże samo upływ okresu przedawnienia nie powoduje automatycznie wygaśnięcia roszczenia. Skutek prawny uchylenia się od zobowiązania następuje dopiero wtedy, gdy dłużnik skutecznie zarzuci przedawnienie w postępowaniu sądowym. Wierzyciel nadal może żądać spełnienia świadczenia, a dłużnik może się z niego wywiązać. Dopiero skuteczny zarzut przedawnienia powoduje, że roszczenie przestaje być wymagalne na drodze sądowej.
Kontekst prawny, w którym może być używany termin Przedawnienie:
Przykład nr 1: W przypadku roszczeń wynikających z umów najmu, kodeks cywilny przewiduje pięcioletni okres przedawnienia od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Załóżmy, że najemca mieszkania zaprzestał płacenia czynszu w styczniu 2015 roku, a najemodawca dopiero w grudniu 2020 roku zdecydował się dochodzić zaległego czynszu na drodze sądowej. W tej sytuacji dłużnik – najemca mieszkania – ma prawo zarzucić przedawnienie zaległych płatności za okres sprzed pięciu lat od daty wniesienia pozwu przez wierzyciela, czyli za okres od stycznia 2015 do grudnia 2015.
Przykład nr 2: Kary umowne za nieterminowe wykonanie usługi budowlanej z umowy zawartej w styczniu 2016 roku powinny zostać dochodzone najpóźniej do końca 2019 roku, gdyż w świetle przepisów kodeksu cywilnego przedawniają się one po trzech latach. Jeżeli inwestor nie złożył w tym terminie pozwu o zapłatę kary umownej, wykonawca może skutecznie wykorzystać zarzut przedawnienia, aby uniknąć płatności.
Przedawnienie jest więc narzędziem służącym ochronie stabilności relacji prawnych oraz zachętą do tego, by strony dochodziły swoich roszczeń w akceptowalnym i przewidywalnym czasie. Utrata przez wierzyciela możliwości sądowego dochodzenia roszczenia pojawia się jako konsekwencja długotrwałego braku działania w celu ich zaspokojenia, co ma zabezpieczać dłużnika przed wiecznym niepewnym obciążeniem.